Dzisiaj w nocy przestawiliśmy zegarki o godzinę do przodu, przechodząc tym samym na czas letni. Choć dłuższe, jasne wieczory cieszą wielu z nas, warto zastanowić się, skąd wzięła się tradycja zmiany czasu i jaki ma ona wpływ na nasze zdrowie.
Historia zmiany czasu
Idea zmiany czasu sięga XVIII wieku, kiedy to Benjamin Franklin w jednym ze swoich esejów zasugerował lepsze wykorzystanie światła dziennego w celu oszczędzania świec. Choć jego pomysł miał charakter żartobliwy, koncepcja oszczędzania energii poprzez dostosowanie aktywności ludzi do naturalnego cyklu dnia zaczęła zyskiwać na popularności.
Pierwszą oficjalną próbę wprowadzenia zmiany czasu podjęto w 1916 roku w Niemczech i Austro-Węgrzech, w czasie I wojny światowej. Celem było zmniejszenie zużycia węgla i paliw potrzebnych do produkcji energii elektrycznej. W ślad za tymi państwami poszły inne kraje europejskie, w tym Wielka Brytania, Francja oraz Stany Zjednoczone.
Po zakończeniu wojny większość państw zrezygnowała ze zmiany czasu, jednak podczas II wojny światowej powrócono do tego rozwiązania, ponownie kierując się względami oszczędnościowymi. W kolejnych dekadach niektóre kraje utrzymały tę praktykę, dostosowując ją do własnych potrzeb gospodarczych i klimatycznych.
W Polsce zmiana czasu została wprowadzona w okresie międzywojennym, następnie stosowano ją nieregularnie po II wojnie światowej, aż w 1977 roku przyjęto ją na stałe jako element oszczędzania energii. Od tego czasu dwa razy w roku przestawiamy zegarki – w ostatnią niedzielę marca na czas letni i w ostatnią niedzielę października na czas zimowy.
Obecnie coraz więcej państw rozważa rezygnację z tego systemu. Unia Europejska podjęła nawet decyzję o zniesieniu obowiązkowej zmiany czasu, jednak do tej pory nie udało się wypracować jednolitego stanowiska, przez co kraje członkowskie wciąż stosują to rozwiązanie.
Wpływ na organizm człowieka
Choć przesunięcie zegara o zaledwie godzinę może wydawać się nieistotne, w rzeczywistości wpływa ono na funkcjonowanie naszego organizmu. Nasz wewnętrzny zegar biologiczny, zwany rytmem dobowym, jest ściśle związany z naturalnym cyklem światła i ciemności. Gwałtowne zmiany w harmonogramie snu i aktywności mogą powodować tzw. „mini jet lag”, czyli stan podobny do tego, którego doświadczamy po zmianie strefy czasowej.
Najczęściej odczuwalnym skutkiem zmiany czasu jest zmęczenie i problemy z koncentracją. Przesunięcie zegara na czas letni skraca nasz sen, co może prowadzić do większej drażliwości, obniżonego nastroju, a nawet zwiększonego ryzyka depresji. Osoby pracujące w systemie zmianowym oraz dzieci i seniorzy szczególnie odczuwają trudności w przystosowaniu się do nowego rytmu dnia.
Badania wykazały również, że w pierwszych dniach po zmianie czasu rośnie liczba incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawały serca czy udary. Zwiększa się także ryzyko wypadków drogowych, ponieważ niewyspani kierowcy mają wolniejsze reakcje i gorszą ocenę sytuacji na drodze.
Aby złagodzić negatywne skutki zmiany czasu, warto stopniowo przygotowywać organizm na nowe godziny snu, przesuwając porę kładzenia się spać o 10–15 minut wcześniej przez kilka dni przed zmianą. Pomocne jest także unikanie kofeiny i ekranów emitujących niebieskie światło na kilka godzin przed snem oraz regularna ekspozycja na światło dzienne, które pomaga organizmowi szybciej dostosować się do nowego rytmu.
