Stomatolodzy z Katowic przebadali słynne na całym świecie „wampiry” z Gliwic. Po raz pierwszy w Polsce i na taką skalę nowa technologia diagnostyki dentystycznej została zastosowana do badania znaleziska archeologicznego. Szczątki zostały prześwietlone m.in. promieniami lasera i rentgenowskimi, zeskanowane w 3D, a także zbadane pod mikroskopem. Co udało się ustalić?
Odkrycie w 2013 roku w Gliwicach kilkunastu grobów wskazujących na pochówek antywampiryczny, pobudziło wyobraźnię nie tylko naukowców. Wieści o tym znalezisku obiegły cały świat, szybko stając się ciekawostką, która przeniknęła do popkultury. Niemal 10 lat później, dzięki wieloletniej pracy archeologów i antropologów wiemy, że nie były to groby „wampirów”, ale osób wykluczonych ze społeczności, w tym skazańców, którym odcięto głowę mieczem.
W opinii badaczy, za atypowym pochówkiem stały natomiast ówczesne wierzenia i przesądy. Kilka tajemnic na temat życia, a zwłaszcza zdrowia ludzi z XV i XVI wieku jednak pozostało. Odpowiedzi postanowili poszukać dentyści z Katowic, którzy wczoraj przebadali część znaleziska, a dokładnie 6 czaszek pochodzących z nekropolii. Były to pierwsze w Polsce badania odkrycia archeologicznego, w których zastosowano tak wiele nowoczesnych technologii diagnostyki stomatologicznej.
Do tak niezwykłych pacjentów podeszliśmy niemal w taki sam sposób jak do tych, których codziennie badamy. Najpierw czaszki trafiły do naszej pracowni radiologicznej na specjalnie zaprojektowany „czaszkostół”, który umożliwił wykonanie RTG i tomografii 3D. W ten sposób mogliśmy zobaczyć strukturę zębów, przebieg kanałów korzeniowych, a także budowę kości”
lek. dent. Sebastian Pawelec, chirurg stomatolog z Dentim Clinic Medicover w Katowicach.
Następnie wykonaliśmy badanie kliniczne pod mikroskopem, analizując m.in. stan szkliwa, stopień jego spękania i starcia. Kolejnym etapem była analiza zębów specjalnym laserem pod kątem wczesnych stadiów próchnicy. Na koniec łuki zębowe oraz ich wzajemny układ zostały zdigitalizowane przy pomocy skanera 3D. Może to w przyszłości np. pomóc w stworzeniu ich trójwymiarowego wydruku. Nam pomogło w ocenie zgryzu i tzw. okluzji, czyli tego jak górny i dolny łuk się ze sobą kontaktują”
opisuje.
Mało próchnicy, ale duże starcia
I chociaż na dokładne wyniki przyjdzie jeszcze poczekać, pierwsze wnioski już się pojawiają. Co udało się ustalić?
Przede wszystkim większość analizowanych obiektów nie miała ubytków próchnicowych lub miała je w niewielkim stopniu zaawansowania. Pod tym względem zęby były w dobrym, a nawet bardzo dobrym stanie. Przyczyną tego była zapewne dieta z minimalną ilością cukrów, które dziś dominują”
mówi lek. dent. Marta Szymańska-Pawelec z Dentim Clinic Medicover w Katowicach.
Nie oznacza to, że nie było żadnych uszkodzeń struktury zębów. Jak zauważyli dentyści, zęby były starte.
U każdego z analizowanych osobników zęby nosiły cechy starcia o różnym stopniu zaawansowania. Nasilone starcia odsłoniły zębinę, czyli tkankę zęba leżącą pod szkliwem, co mogło być źródłem bólu spowodowanego nadwrażliwością”
mówi.
Jako przyczynę dentyści wskazują również dietę, ale także życiowe stresory.
Wyraźnie widać, że zęby były intensywnie ścierane ze względu na odmienną dietę i sposób przygotowania posiłków. Dużą rolę zapewne odegrał także stres i to zarówno ten związany z warunkami społecznymi, w jakich żyły osoby odrzucone przez społeczeństwo, jak również związany ze zdrowiem”
mówi dr Szymańska- Pawelec.
Dentyści zwrócili uwagę na jeszcze jeden element. Układ uzębienia był w większości przypadków harmonijny, zwłaszcza jeśli zestawi się je z zębami osób żyjących dziś.
Analizowani pacjenci praktycznie nie mieli wad zgryzu lub występowały niewielkie zmiany, co uwidoczniły m.in. badania skanerem 3D. Zęby górnego i dolnego łuku praktycznie u każdego osobnika prawidłowo się ze sobą kontaktowały, miały więc właściwą okluzję”
mówi dr Sebastian Pawelec.
Czy były to zęby „wampirów”? Stomatolodzy już teraz nie pozostawiają złudzeń.
Mimo tego, że mieliśmy do czynienia z pochówkiem atypowym, to problemy stomatologiczne, jakie zaobserwowaliśmy analizując zęby tzw. „wampirów” są bardzo typowe. Nieco jednak różni się ich skala. W obecnych czasach widzimy, nie tylko rozleglejsze zmiany próchnicowe i ich powikłania, ale także częściej występują wady zgryzu. Z kolei skala starcia zębów jest zbliżona, jednak przyczyny tego znacznie się różnią”
komentuje dr Sebastian Pawelec.
Kompletne wyniki badań mamy poznać w przyszłym tygodniu. Badania czaszek z Muzeum w Gliwicach odbyły się w ramach projektu popularnonaukowego, który zainicjowało centrum stomatologiczne Dentim Clinic Medicover w Katowicach. Współpraca z Muzeum w Gliwicach była pierwszą odsłoną przedsięwzięcia.
