Dąbrowa Górnicza ma 105 lat. Czy znacie historię miasta?

Dg

Redakcja

29 kwietnia, 2021

Dąbrowa Górnicza prawa miejskie otrzymała 18 sierpnia 1916 roku. W 2021 roku minie 105 lat od tego wydarzenia. Ze względu na pandemię obchody urodzinowe miasta będą się odbywały przez kilka miesięcy.

Początek imprez zaplanowano na weekend majowy. Harmonogram wydarzeń Sportowej Majówki dostępny TUTAJ.

Dokładnie 105-lecie Dąbrowy Górniczej przypadnie 18 sierpnia 2021 roku. Poznajcie historię miasta:

Najstarsza wzmianka o jednej z dawnych wsi – Błędowie – sięga roku 1220. Ale już w XIV wieku mamy na pograniczu Królestwa biskupi klucz sławkowski, skupiający wokół tego bogatego miasteczka szereg wsi, jak choćby Gołonóg, Strzemieszyce Wielkie i Małe, Tuczna Baba, Gołonóg, Łosień i Okradzionów. Wieś Dąbrowa pojawiła się natomiast na terenie królewszczyzny (starostwa będzińskiego) w połowie XVII stulecia. Powstała z woli starosty będzińskiego Zygmunta Stefana Koniecpolskiego na jego własnym gruncie (Koniecpolska Wola, 1652). Sama nazwa Dąbrowa pierwszy raz notowana jest w źródłach w roku 1655. Przez cały ten czas w różnym natężeniu funkcjonował pobliski „okręg przemysłowy”, skupiający miejscowych hutników i górników. To oni wytapiali tutaj rudy, to oni wycinali lasy – przyczyniając się tym samym do powstania Pustyni Błędowskiej. Liczne ich ślady znajdziemy we wschodnich dzielnicach dzisiejszego miasta, z najstarszymi w Polsce piecami do wytopu ołowiu i stali oraz odkryty w Łośniu „skarb hutnika” – gliniany garniec z ponad tysiącem srebrnych monet z czasów Władysława Wygnańca i Bolesława Kędzierzawego. A na nich – twarz Świętego Wojciecha.

Prawdziwy przełom nastąpił w ostatnich latach Rzeczypospolitej. W 1785 na wzgórzu obok wsi Dąbrowa znaleziono węgiel. Mieszczanie będzińscy poddani Stanisława Augusta Poniatowskiego zwozili go „czarną drogą” na opał do swoich domów.

Niestety nie był to dobry czas dla Rzeczypospolitej. Po III rozbiorze nastaje nowy, pruski porządek. Na węglu nowa władza już się zna i potrafi docenić jego wartość. Hrabia von Reden, minister pruskiego górnictwa, w roku 1796 zlecił otworzyć kopalnię. Tak powstał Reden – dzisiejszy Park Hallera oraz szybko rozwijająca się kolonia. Dalszemu rozwojowi nie zapobiegły nawet burzliwe wojny napoleońskie ani ciągłe zmiany administracyjne. W odróżnieniu od pruskiego już w tym czasie Śląska, okolice Dąbrowy zawsze wchodziły w skład nowego państwa polskiego – Księstwa Warszawskiego oraz Królestwa Polskiego.

Zapotrzebowanie na stal w dobie industrializacji było tak duże, że wymagało wielkich inwestycji. W latach 30. XIX wieku zapada decyzja o budowie huty, zwanej później Bankową, największej w całym Imperium. Finansowana przez Bank Polski w Warszawie, przeszła pod zarząd dawnego ministra górnictwa. Na łagodnym zboczu rozwinęła się nowa kolonia, sięgająca z czasem aż po starą wieś Dąbrowę. Powstają nowe kopalnie (węgla, galmanu), huty i osiedla. W 1821 roku tworzą wspólnie gminę olkusko-siewierską, z siedzibą w Dąbrowie. Niemal na szczycie wzniesienia za Starą Dąbrową w latach 1839-1842 wzniesiono pałac dla Zarządu Zachodniego Okręgu Górniczego. Wymurowany według rysunków sławnego Franciszka Marii Lanci`ego, dziś już pozbawiony swego neogotyckiego wyglądu, mieści siedzibę Muzeum Miejskiego „Sztygarka”. Wszystko co w Dąbrowie skupiało się niegdyś w tym budynku: szkoła górnicza, komenda Legionów.

Uruchomienie w roku 1848 odcinka kolei Warszawsko-Wiedeńskiej (stacje w Ząbkowicach i Strzemieszycach), a zwłaszcza jego odnogi przez Dąbrowę, Będzin i Sosnowiec do Katowic (1858), jeszcze bardziej przyspieszyło rozwój. Mieszkańcy podzieleni między dwie parafie (Będzin i Gołonóg) zapragnęli własnego kościoła. W roku 1872 rozpoczęto budowę kościoła pw św. Aleksandra, ku czci ówczesnego cara. Zachował się do dziś, jako najstarsza część Bazyliki Matki Bożej Anielskiej.

Silna industrializacja spowodowała zupełnie nowe zjawiska, jak powstanie osiedli robotniczych, które z czasem stały się kolebką polskiego ruchu socjalistycznego. Patriotycznie nastawiona młodzież stawała do walki we wszystkich zrywach niepodległościowych, z Powstaniami Śląskimi włącznie.

Prawa miejskie dostała Dąbrowa 18 sierpnia 1916 roku. Był to proces formalny (podobnie jak w przypadku Sosnowca, który w 1902 roku przekształcił się w miasto z 60 tysięcznej wsi) lecz okoliczności zgoła wyjątkowe. Dąbrowa stała się miastem z rozkazu wodza armii austriackiej. Tej samej, która w listopadzie 1918 została rozbrojona przez młodych dąbrowian, skupionych wokół organizacji niepodległościowych i 12 Zagłębiowskiej Drużynie Harcerskiej. Władzy w mieście odradzająca się Polska nie zmieniła – prezydentem miasta ponownie został dr Adam Piwowar, piastujący swój urząd od roku 1917. Obszar ówczesnego miasta obejmował dzisiejsze centrum wraz z Hutą Bankową, Starą Dąbrową, Redenem i Staszicem. Od 1919 roku decyzją nowej Rady Miejskiej miasto nazywa się Dąbrowa Górnicza. W jej herbie do dziś znajdziemy nawiązanie do ziemi, górnictwa i polskości.

Przez cały wiek XX, podzielony dwiema wojnami, Dąbrowa Górnicza postawała miastem przemysłowym. W początkowym okresie władze administracyjne pozostawały w powiatowym Będzinie, ale z czasem miasto usamodzielniło się i rozrosło, stanowiąc pod koniec lat 70. drugie pod względem wielkości miasto w Polsce. Hutę Bankową zastąpił godny następca, Kombinat Metalurgiczny Huta Katowice, zbudowany i uruchomiony w latach 1972-1976. Dawne górnictwo skupiło się w trzech wielkich kopalniach: Reden, Flora, Paryż/Gen. Zawadzki. Tylko Zagórze i Kazimierz Górniczy znalazły się w Sosnowcu, natomiast Strzemieszyce, Ząbkowice z okręgiem i wszystko co pomiędzy nimi – pozostało przy Dąbrowie Górniczej.

 

Źródło: Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej 

Poprzedni artykuł

Następny artykuł

13 o

katowice

Wspaniałe powietrze!

PM10: 2.1µg/m3 PM2.5: 1.8µg/m3